ساقی کوثر

سال 1343 دولت منصور، لایحه مصونیت قضایی مستشاران و شهروندان امریکا راتصویب کرد. امام خمینی (ره) درسخنرانی، رژیم را مورد انتقاد قرار داد. رژیم نیز امام را دستگیر و به ترکیه تبعید و به خیال خود ریشه امواج را قطع کرد ولی حوادثی که بدنبال آن اتفاق افتاد نشان داد که این خیال تا حد زیادی خام بوده است.

افشاگری امام خمینی رحمه الله درباره پذیرش قانون کاپیتولاسیون

خروش امام

امام خمینی به محض اطلاع از این خیانت، تلاش گسترده ای را آغاز و پیکهایی به مناطق مختلف ایران گسیل داشته و تصمیم خود را به سخنرانی افشاگرانه در روز بیستم جمادی الاخر1383 آبان 1343 به اطلاع مردم ایران رساندند. شاه وحشت زده نماینده ای را به قم گسیل می دارد. امام از پذیرش وی امتناع می ورزد. سرانجام نماینده اعزامی پیغام رژیم را به فرزند ارشد امام (شهید آقا مصطفی خمینی) به این مضمون ابلاغ می کند: «آمریکا از نظر قدرت در موقعیتی است که هرگونه حمله به آن به مراتب خطرناکتر از حمله به شخص اول مملکت است. آیت الله خمینی اگر این روزها بنا دارد نطقی ایراد کنند باید خیلی مواظب باشند که به دولت آمریکا برخوردی نداشته باشد که خیلی خطرناک است، و با عکس العمل تند و شدید آنان مواجه خواهد شد».

علیرغم تهدید جدی رژیم، حضرت امام نطق معروف خود را در روز موعود علیه کاپیتولاسیون ایراد می کنند و در آن ضمن حملات شدید به طرحهای اسارتبار و ضد اسلامی رژیم و اعلام خطر به علما و مراجع و حوزه های علمیه و ارتش و ملت ایران، با صراحت فریاد می زنند «رئیس جمهور آمریکا بداند که امروز در پیش ملت ما از منفورترین افراد بشر است… امروز تما گرفتاری ما از آمریکاست».(حضور، شماره 5 و 6)

در بخشی از بیانات امام که با آیه شریفه «انا لله و انا الیه راجعون» آغاز می شود، و همراه با تأثر و گریه شدید حضار است، آمده است: «من تأثرات قلبی خودم را نمی توانم اظهار کنم. قلب من در فشار است. این چند روزی که مسایل اخیر ایران را شنیده ام، خوابم کم شده است. ناراحت هستم. قلبم در فشار است. با تأثرات قلبی روزشماری می کنم که چه وقت مرگ پیش بیاید. ایران دیگر عید ندارد. عید ایران را عزا کرده اند. عزا کردند و چراغانی کردند. عزا کردند و دسته جمعی رقصیدند. ما را فروختند. استقلال ما را فروختند… قانونی در مجلس بردند؛ در آن قانون اولا ما را ملحق کردند به پیمان وین، و ثانیا الحاق کردند به پیمان وین. مستشاران نظامی، تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده هایشان، با کارمندهای فنی شان، با کارمندان اداریشان، با خدمه شان، با هر کس که بستگی به آنها دارد، اینها از هر جنایتی که در ایران بکنند، مصون هستند. اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پا منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد. دادگاههای ایران حق ندارند محاکمه کنند، بازپرسی کنند، باید برود آمریکا آنجا در آمریکا اربابها تکلیف را معین کنند!». (پیام زن، شماره 91)

ماهیت و تاریخچه کاپیتولاسیون

کاپیتولاسیون (Capitulation) امتیاز قضایی یا حق قضاوت خارجیان در کشور دیگر است.

کاپیتولاسیون عبارت است از قراردادهایی که دولت های زورمند و استعمارگر به دولت های ضعیف تحمیل می کردند. به موجب آن قراردادها، اتباع دولت های استعماری پس از ورود به قلمرو دولت ناتوان، تحت حاکمیت دادگاه های دولت متبوع خود باقی می ماندند و محاکم دولت ضعیف، حق محاکمه آنها را نداشتند. (دیدار آشنا، شماره 115)

یک بار در سال 1207 ش پس از شکست ایران در جنگهای طولانی با دولت روسیه در عهدنامه «ترکمان چای»، حق «کاپیتولاسیون» از جانب دولت روسیه به ایران تحمیل شد؛ امّا پس از پیروزی انقلاب اکتبر 1917 در روسیه، پیمان دوستی بین دولت شوروی و ایران بسته شد و در این پیمان، ماده مربوط به کاپیتولاسیون لغو گردید.

سفارت آمریکا در تهران در تاریخ 25 اسفند 1340 ش (19 مارس 1962م) یاد داشتی از طرف وزارت خارجه آن کشور به دولت ایران فرستاد و از ایران خواست مستشاران آمریکایی در ایران از حقوق پیش بینی شده در قرار داد «وین» (مصوب 18 آوریل 1961 م) ـ یعنی همان کاپیتولاسیون ـ برخوردار شوند.

دولت ایران در جلسه 12 مهر 1342 ش که با حضور اسد اللّه علم، نخست وزیر، تشکیل شد، اعطای حق کاپیتولاسیون به آمریکا را تصویب کرد. همچنین در تاریخ 3/ 5/ 1343 در مجلس سنا و در تاریخ 21/7 / 1343 با اکثریت 62 رأی از 70 رأی، «مجلس شورای ملی»، «کاپیتولاسیون برای آمریکاییها» را به تصویب رسانید.(مبلغان - دی و بهمن 1386، شماره 99)

و سرانجام در ادامه مبارزات امام خمینی(ره) سه ماه پس از پیروزی انقلاب (23 اردیبهشت 1358) به پیشنهاد هیئت وزیران و تصویب شورای انقلاب اسلامی، حق کاپیتولاسیون و امتیازات و ملحقات آن برای همیشه لغو شد.