ساقی کوثر

? سوال
فرق آیت الله و امام چیست و چرا غربی‌ها بیشتر از کلمه آیت الله استفاده می کنند؟

? پاسخ
به نظر می‌رسد که غربی‌ها خوب به کاربرد واژ‌ه‌های اسلامی در عالم سیاست و حکومت وارد شده‌اند. اگر چه «امام» به ویژه در فرهنگ تشیع، خود نیز مجتهد، فقیه، یا به اصطلاح رایج در افواه آیت‌الله است، اما جایگاه این دو شأن تفاوت‌های بسیاری دارد که ذیلاً به برخی از اهمّ آنها به ویژه از منظر سیاست و حکومت اشاره می‌گردد:

الف – آيت‌الله یک مقام فقهی در مذهب تشیع است [اهل سنت مفتی دارند]، لذا با به بکارگیری این واژه، کلیه مذاهب دیگر کنار گذاشته می‌شوند. اما «امام» یک مقام و شأنی است که در همه‌ی مذاهب وجود دارد و به یک معنا می‌باشد و بین مسلمین شمول دارد.

ب- اطلاق اسم آیت‌الله به یک فرد، حاکی از آن است که او در فقه شیعه مجتهد، فقیه و احیاناً مرجع تقلید است. اما اطلاق اسم «امام» به فرد، حاکی از آن است که او رهبر، جلودار، لیدر و ولی‌امر است.

ج – وظیفه‌ی اصلی یک آیت‌الله ضمن ارشاد مردم، بیان فقه و احکام اسلامی در موضوعات مختلف و از جمله سیاست، اقتصاد، نظام و همه‌ی شئون زندگی مردم است، اما وظیفه‌ی اصلی امام، هدایت و رهبری جامعه است.

د – مهم‌تر از همه آن که مخاطب آیت‌الله در بیان احکام فقط مقلدین همان آیت الله می‌باشند، مگر آن که حکم صادر کند، اما مخاطب «امام» یا شعاع تحت پوشش او، کل جهان اسلام تحت عنوان «امت» می‌باشد.

ھ – با توجه به مطالب فوق، فقیه، مجتهد و آیت‌الله یا حتی مفتی [در یک کلمه عالم] می‌تواند تعدد داشته باشد، اما امام فقط یکی است. و - بدیهی است غربی‌ها با اشاعه‌ی این واژه در میان مسلمین که بالتبع ذهن آنها را به دنبال مصداق‌یابی می‌کشاند به شدت مخالف هستند. آنها با وحدت مسلمین که فقط حول محوریت «امام» معین امکان پذیر است مخالفند و در ضمن نمی‌خواهند به این مقام برای یک شخص خاص اذعان کنند.